Kavram Haritası Nasıl Hazırlanır?

Kavram haritası, birbiri ile ilişkili kavramları ve bu kavramlar arasındaki bağlantıları bir şema üzerinde gösterme işidir. 1980’li yıllarda Novak ve arkadaşlarının çalışmaları sonucunda tasarlanıp geliştirilmiştir. Kavram haritaları eğitimde kavram öğretimini kolaylaştırmak, öğrenmeyi anlamlandırmak ve zihinde kavramlar ile ilgili somut şemalar oluşturmak amacıyla kullanılmaktadır. Ayrıca kavram haritaları bir öğretim stratejisi olarak öğretimin her aşamasında kullanılabilmektedir. Bir öğretim aracı olarak kullanılabildiği gibi ölçme değerlendirme aracı olarak da kullanılabilir. Peki kavram haritaları nasıl hazırlanmaktadır?
Kavram haritası oluşturma aşamalarını sırayla bir örnek üzerinden inceleyebiliriz. Örnek olarak “Destek ve Hareket Sistemi” konusunu ele alabiliriz.

1. Öncelikle konu ile ilgili kavramlar genelden özele doğru hiyerarşik bir sıra halinde listelenir.
   DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ
   Kaslar
   Çizgili Kaslar- Kol Bacak Kası
   Kalp Kası- Kalp
   Düz Kas- Mide Kası
   Kemikler
   Uzun Kemikler-Bacak Kemikleri
   Kısa Kemikler- Parmak Kemikleri
   Düz Kemikler- Kalça Kemikleri
2.  Temel kavram (Destek ve hareket sistemi) en başa belirgin olarak bir daire ya da dikdörtgen şeklin içerisine yazılır.
   
3. Temel kavramın altında yer alacak olan kavramlar önem sıralarına göre oklar yardımıyla temel kavramın altına yerleştirilir.
   
4. Son olarak kavramlar arasındaki bağlantılar okların yanlarına yazılarak kavram haritası tamamlanır. Bağlantılar yazılırken iki kavram arasındaki bağıntının anlamlı olmasına ve ilişkiyi doğru şekilde temsil etmesine dikkat edilir.

Kavram haritaları kâğıt üzerinde hazırlanabileceği gibi bilgisayar ortamında da rahatlıkla hazırlanabilir. Microsoft Word vb. programlar kullanılarak manuel olarak hazırlanabilir. Bir başka yöntem ise online olarak kullanıcıya sunulan kavram ve zihin haritası oluşturma programlarıdır. Bu programlar yardımıyla kavram haritaları daha kısa sürelerde hazırlanabilmektedir. Programlar hakkında detaylı bilgi edinmek için sayfamızda bulunan “Kullanabileceğiniz 13 Kavram Haritası Uygulaması” adlı yazıyı inceleyebilirsiniz.

Kavram Haritasının Eğitime Katkıları Nelerdir?

1. Öğrencinin kavramları zihninde anlamlı şekilde kodlamasını sağlamaktadır.
2. Geçmiş bilgiler ile yeni öğrendiği bilgiler arasında anlam bağı kurmasını sağlamaktadır.
3. Bilgileri görselleştirerek somut hale getirmesini sağlamaktadır.
4. Kavram öğretimini kolaylaştırmaktadır.
5. Öğrencinin görsel düşünme becerilerini geliştirmektedir.
6. Kapsamlı konuların tutarlı bir şekilde organize edilmesini sağlamaktadır.
7. Hazırlanması için çok fazla zamana ya da sermayeye gerek yoktur. Ekonomiktir.
8. Bilgilerin kolay öğrenilmesini ve hatırlanmasını sağlamaktadır.
9. Öğrenciler tarafından hazırlandığında konunun kavramlarını ve kavramlar arasındaki ilişkiyi bulup öğrenmeyi sağlamaktadır.

Kavram Haritasının Sınırlılıkları Nelerdir?

1.  Her ders ve konunun anlatımı için uygun olmayabilir.
2. Sınıfta öğrenim süreci içerisinde öğrencilere hazırlatılması zaman kaybına neden olabilir.
3. Hâkim olunmayan bir konu hakkında kavram haritası hazırlamak eksik ve yanlış bilgi edinimine neden olabilir.

Kaynakça
(2018). Ü. Dilaver içinde, Öğretim İlke ve Yöntemleri (s. 191-192-193). Ankara: Pegem Akademi.
http://www.derslerin.com/kavram-haritasi-nedir-nasil-yapilir/
http://kavram-haritasi.nedir.org