Siber Dünya ‘nın Özgürlük Savaşı

Siber Dünya ’nın Özgürlük Savaşı, bilgisayarlar hayatımıza girdiğinden bu yana yaşantımızın bir parçası olmaya devam etmektedir. Bilgisayarlar zaman içinde çok yol kat etti. Artık cebimizde telefon, kolumuzda saat, evimizde televizyon olarak hayatımızın her alanında bizlerle. Peki, gelişen ve değişen bilgisayarların bizi her gün içine çektiği Siber Dünya ’da verilen özgürlük savaşından ne kadar haberdarız? Hayatımızın her alanında savunduğumuz özgürlüğü Siber Dünya ’da ne kadar savunuyoruz?

Bilgisayarınızı kim kontrol ediyor?

Bu soruya genelde vereceğimiz cevap bilgisayarımı tabi ki ben kontrol ediyorum olacaktır. Aslında biz farkında olmasak da bilgisayarlarımızı dev şirketler kontrol ediyor. Bu şirketleri hepimiz biliyoruz. Kendilerini fark etmekte öyle zor değil, herhangi bir arama motoruna yazdığınız dünyanın en büyük şirketleri sorgusuna muhtemelen şöyle çıktılar dönecektir.

• Microsoft. 1.359 milyar dolar.
• Apple Inc. 1.286 milyar dolar.
• Amazon Inc. 1.233 milyar dolar.
• Alphabet Inc. 919 milyar dolar.
• Facebook. 584 milyar dolar.
• Alibaba Group. 545 milyar dolar.

Bu şirketlerin çoğunun yazılım veya donanım firması olması sizce de tesadüf mü? Buraya bir virgül koyup madem ki konumuz bilgisayar birazcık bilgisayarı inceleyelim.

Bilgisayar nedir?

Bilgisayar kendisine emirler verilen ve verilen emirleri yerine getiren bir makinedir. Bu emir alma ve yerine getirme işlemini tekrar tekrar uygular. Peki bilgisayarımıza emirleri nasıl veriyoruz? İşte burada devreye yazılımlar giriyor. Bilgisayarımıza emirlerimizi yazılımlar aracılığıyla iletiyoruz. Yine emirlerimizin sonuçlarını yazılımlar aracılığıyla gözlemliyoruz. O zaman doğru yazılımlar aracılığıyla bilgisayarımıza istediğimiz hemen her şeyi yaptırabiliriz. Bu durumda karşımıza iki senaryo çıkar. Ya kullanıcılar yazılımı kontrol ediyordur. Ya da yazılımlar kullanıcıları kontrol ediyordur.

Geldik en önemli noktaya peki biz mi yazılımları kontrol ediyoruz, yazılımlar mı bizi kontrol ediyor? Bunu nasıl anlayabiliriz? Özgür yazılım yani Siber Dünya ’nın Özgürlük Savaşı’da burada devreye giriyor. GNU hareketi bir yazılımı özgür kılacak 4 temel şart belirlemiş. Haydi bu şartları inceleyelim.

0 – Özgür yazılımı kullanan kişi onu her türlü amaç için istediği kadar çalıştırabilir.

Yani yazılımı size satan veya veren kişi bu yazılımı nasıl kullanacağınızı size dayatamaz. Örneğin bu programı Amerika Birleşik Devletleri’ne karşı kullanamazsın. Bu programı Apple bilgisayarlar dışında kullanamazsın. En fazla 3 bilgisayara kurabilirsin gibi şartlar öne süremez.

1 – Özgür yazılımı kullanan kişi yazılımın kaynak koduna erişip onu istediği gibi değiştirme hakkına sahiptir.

Peki ya kaynak kod nedir? Çoğu yazılım iki şekilden oluşur bunlardan bir tanesi eğer yazılımın yazıldığı dili biliyorsanız okuyup anlayabileceğiniz şekilde yazılmış olan kodlardır ki bu kodlara kaynak kod denir. Diğerine ise derlenmiş yazılım denir ve sadece sayılardan oluşan bu dosyalar bilgisayarların okuması içindir. Bir kullanıcı veya bir yazılımcı baktığında bu koddan bir şey anlayamaz. Eğer elinize derlenmiş bir yazılım geçtiyse bu yazılımın ne yaptığını anlamak çok zor bir iştir. Değiştirmek daha da zor bir iş. Yani sizin yazılımın ne yaptığını anlamanız ve yazılımı değiştirebilmeniz için size yazılımın kaynak kodunu vermek zorundalar.

Bu özgürlük sayesinde kullanıcı yazılımın birer kopyasını alıp ne yaptığını anlayabilir, istediği gibi değiştirebilir ve yazılıma istediğini yaptırabilir. Bu tamamen kendi kararıdır ve burada tamamen özgürdür. İyi ama yazılımcı değilseniz ya da kaynak koda baktığınızda bir şey anlamazsanız o zaman ne yapacaksınız? Sadece kendi çabanızla bunu çözme şansınız yok. O zaman bu kodu çözebilmek için bir topluluğa ihtiyacınız var. Kullanıcı yazılımı istediği şekle çevirmek için herhangi bir kullanıcı kitlesiyle çalışmakta özgürdür. Bu da topluluğu oluşturur. Toplulukta yazılımcılar vardır ve gerçek değişikliği onlar yapar. Tabi ki değişiklikleri parçaları oldukları topluluğun istekleri doğrultusunda yapar. Ayrıca bu değişiklik topluluktaki herkesi etkilemez. Bazıları değişikliği beğenmeyip yazılımı daha farklı şekillerde kullanmaya devam edebilir.

2 – Özgür yazılımı kullanan kişi yazılımın birebir kopyasını istediği zaman yayınlayabilme yada satabilme özgürlüğüne sahiptir.

3 – Özgür yazılımı kullanan kişi yazılımın değiştirilmiş versiyonunu istediği zaman yayınlayabilme yada satabilme özgürlüğüne sahiptir.

Bu 4 özgürlüğün tamamı bir yazılımda varsa bu yazılımı kullanıcılar kontrol ediyordur ve bu yazılıma özgür yazılım diyebiliriz. Eğer bu özgürlüklerden biri bile yazılımda yoksa o zaman yazılım kullanıcıları kontrol ediyordur ve bu yazılım özgür yazılım değildir. Kullanıcıları kontrol eden yazılımı da geliştiriciler kontrol ediyordur. Bu da geliştiricilere kullanıcılar üzerinde haksız bir güç sağlar.

Peki özgür olmayan bir yazılıma sahipsek neler olabilir?

• Yazılımlar sizi takip edebilir. Bu takip listesi gerçek hayatta gittiğiniz yerler, ilgi alanlarınız, satın aldıklarınız, konuştuklarınız, yazdıklarınız diye uzayıp gidebilir. Siber dünyada bıraktığınız her iz sizin sanal dosyanızda size karşı kullanılmayı bekleyen bir veri olarak hizmete hazır bekler.
• Bazen kullanıcıları kısıtlar ve kullanıcıları istedikleri şeyi yapmaktan alıkoyar. Örneğin satın aldığınız bir uygulamayı diskinize yedekleyemezsiniz. Bir filmi arkadaşınızla paylaşamazsınız. Bir sesi videonuzda kullanamazsınız.
• Bazen parasını verip satın aldığınız yazılımları kullanılamaz hale getirebilir. Bir yazılım güncellemesiyle çalışan yazılımınız çalışmaz hale gelebilir. Satın aldığınız bir kitap arşivinizden bir anda silinebilir.
• Bazen geliştirici kullanıcıyı bazı özellikleri elinden almakla tehdit ederek onları zararlı bir güncellemeyi yapmaya zorlar ya da güncelleme yapıp yapmama konusunda fikrini sormaz.

Yani temel olarak özgür olmayan yazılımın geliştiricisi kullanıcı üzerinde büyük bir güce sahiptir ve bu gücü kendi avantajına çevirerek kullanıcıya zarar vermek için kullanabilir. Satın aldığım bir yazılımın geliştiricisi neden böyle kötü şeyler yapsın? Diyebilirsiniz. Cevap çok açık tabi ki para için. Temel olarak özgür olmayan yazılım kullanan her kullanıcı izlenmeye, ürünleştirilmeye ve sömürülmeye açıktır.

Peki mağdur olmaktan nasıl kurtuluruz? İsterseniz artık bilgisayar kullanmaktan vazgeçebilirsiniz. Ya da özgür yazılımları inceleyebilirsiniz. 1983 yılında Richard Stallman tamamen özgür yazılım olan bir işletim sistemi geliştireceğini yayınladı.1992 yılında proje neredeyse bitmişti ancak eksik olan bir parçası vardı oda çekirdek. O yıl Linus Torvalds Linux adını verdiği çekirdeğini yayınladı ve kalan son eksik parçayı ortaya koydu. GNU ve Linux sayesinde bir bilgisayarda çalışabilen ilk özgür işletim sistemi oluşturuldu. GNU/Linux dağıtımlarıyla beraber hali hazırda kullanılabilecek bir sürü özgür yazılım mevcut.

Özgür Yazılım Tavsiyeleri

Windows ya da Mac kullanmak yerine özgür GNU/Linux dağıtımlarından birini bilgisayarlarınıza kurabilirsiniz. Bunlardan bir kaçını şöyle sıralayabiliriz.

Debian, Pardus, Fedora, Arc Linux, Manjaro, Milis Linux

İnternette gezebilmemizi sağlayan tarayıcılar. Hemen her bilgimize ulaşma ve bizi etiketleme imkanına sahipler. Bu yüzden Google Chrome, Safari, Microsoft Edge yerine Firefox kullanabilirsiniz.

Ofis işlerinizi halletmek için Microsoft Office yerine Libre Office kullanabilirsiniz.

Adobe firmasını sunduğu çizim ve görüntü işleme programları yerine gimp, inkscape, scribus, synfig studio kullanabilirsiniz.

Müzik dinlemek ve video izlemek istediğinizde MS ve IOS’ un varsayılan playerleri yerine VLC Player kullanabilirsiniz.

Arama motoru olarak google, bing, yandex yerine duckduckgo kullanabilirsiniz.

Özgür yazılım dünyasının size sunduğu özgür ve ücretsiz yazılımlar tabi ki bunlarla sınırlı değil. Siber Dünya’nın Özgürlük Savaşı’na sizde destek olmak için özgür yazılımları kullanıp insanlar tarafından bilinmesini sağlayabilirsiniz. Unutmayın özgürlük fedakarlık gerektirir.

Açık kaynak kodlu mobil yazılım geliştirmek için Flutter kullanılabilmektedir.

Ayrıca uygulamayı indirmek için aşağıdaki linki kullanabilirsiniz.